Amsterdamse Impact Awards voor radioactieve TomTom, wiskundige optimalisatie en essentiële schimmels

Onderzoekers Guus van Dongen, Dick den Hertog en Toby Kiers krijgen de Impact Award 2023. Deze wordt uitgereikt aan gerenommeerde onderzoekers die een betekenisvolle bijdrage leveren aan de maatschappij. Er zijn drie categorieën: Gezondheid, Maatschappij en Milieu & Klimaat.

Categorie Gezondheid:
Guus van Dongen, hoogleraar medische beeldvorming en biomarkers bij Amsterdam UMC, ontwikkelde nieuwe beeldvormende technieken om het gedrag van medicijnen in het lichaam op moleculair niveau zichtbaar te maken. “Wat geneesmiddelen écht in ons lichaam doen, daarvan hebben we geen flauw benul. Alsof je Amsterdam inrijdt zonder navigatie.” Eén manier is om geneesmiddelen een beetje radioactief te maken zodat ze oplichten op een scan: een radioactieve TomTom. Die kan bijvoorbeeld worden ingezet bij kanker. Van Dongen: “Nu mensen ouder worden krijgen we steeds meer te maken met neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer. En onze hersenpan is behoorlijk afgesloten, dus om daar een medicijn te krijgen en er zeker van te zijn dat het er komt… daar zijn geen andere mogelijkheden voor dan imaging.” Van Dongen was ook de drijvende kracht achter de oprichting van Amsterdam UMC Imaging Center en heeft een nieuwe uitdaging gevonden bij een biotechbedrijf waar hij recent is gaan werken: “Om beeldvorming toe te passen op het hele ontwikkeltraject van nieuwe medicijnen zodat we er onderweg zeker van zijn dat ze doen wat ze moeten doen.”

Categorie Maatschappij:
Dick den Hertog, hoogleraar Operations Research bij de Universiteit van Amsterdam, laat zien dat je met wiskundige optimalisatie oplossingen kunt leveren voor zeer uiteenlopende maatschappelijke problemen. Of het nou gaat om optimalisatie van de dijkhoogten in Nederland, de locaties van ziekenhuizen in landen als Timor-Leste en Vietnam of de voedselketens van World Food Programme (waarvoor hij het innovatieve model Optimus ontwikkelde). Nu werkt hij voor The Ocean Cleanup aan de optimalisatie van de vaarstrategie om in een bepaalde tijd zoveel mogelijk plastic uit de oceaan te vissen.  “Het gaat vaak om problemen waarbij je heel veel mogelijke beslissingen kunt nemen. Alle mogelijkheden nagaan met de computer duurt heel lang. Maar met slimme wiskundige technieken kan je dan binnen een paar minuten de beste vinden.” Daarom heeft Den Hertog nu ook het Analytics for a Better World Institute opgericht. Om ervoor te zorgen dat onderzoeksresultaten echt gebruikt worden en daadwerkelijk impact hebben.

Categorie Milieu & Klimaat
Toby Kiers, hoogleraar Evolutionaire Biologie bij de Vrije Universiteit Amsterdam, onderzoekt ondergrondse ecosystemen. Ze ontdekte dat schimmels onder de grond zich gedragen volgens economische principes. Ze ruilen voedingsstoffen met de plantwortels waarmee zij symbioses aangaan. Een grote biodiversiteit helpt daarbij, maar juist die biodiversiteit staat onder druk. “Ondergrondse ecosystemen lopen het gevaar vernietigd te worden. Schimmels helpen de opwarming van de aarde te beperken door koolstof in hun netwerken te zuigen.” Meer kennis over de betekenis van schimmels speelt een grote rol voor het behalen van de klimaatdoelen. Met de Society for the Protection of Underground Networks (SPUN) die Kiers oprichtte, stimuleert ze wereldwijd meer onderzoekers in lokale gemeenschappen om monsters te nemen van ondergrondse ecosystemen, ze te onderzoeken én te begrijpen. “Ik denk dat de meeste mensen wel begrijpen dat het voedsel dat ze eten uit de grond komt en verantwoordelijk is voor hun gezondheid en welzijn. Maar van de manier waarop schimmels helpen die bodem bij elkaar te houden en voedingsstoffen te verplaatsen weten ze veel minder.”

Marcel Kloosterman (adjunct directeur van IXA UvA-HvA):  “Er wordt enorm veel kwalitatief goed en innovatief onderzoek gedaan aan onze Amsterdamse kennisinstellingen. Dat is een brede basis om veel impact te hebben op de maatschappij. Maar die impact komt niet vanzelf. Voor een Impact Award kijken we naar onderzoekers die extra inspanningen leveren. Zij dragen gedurende langere tijd actief bij aan het daadwerkelijke gebruik van inzichten en resultaten uit hun onderzoek. Zij werken daarvoor samen met publieke en/of private partijen en organisaties. Dat zien we bij alle drie deze onderzoekers: door hun inspanningen profiteert de maatschappij van hun inzichten en onderzoeksresultaten. Alle drie doen zij dit op een zeer maatschappelijk relevant onderwerp. Daarmee zijn ze duidelijk een rolmodel voor andere onderzoekers binnen de kennisinstellingen.”

Uitreiking Impact Awards 21 november 2023
De uitreiking van de Impact Awards is op dinsdag 21 november 2023 tijdens een groot innovatiefestival in NEMO Amsterdam: de Amsterdam Science & Innovation Awards. Dit is de competitie voor het meest innovatieve op onderzoek gebaseerde idee van Amsterdam. De prijsuitreiking is een initiatief van IXA (Innovation Exchange Amsterdam), het Kennistransfer Office van Amsterdam UMC, Hogeschool van Amsterdam, Universiteit van Amsterdam en Vrije Universiteit Amsterdam.